Het mag bijzonder heten als je 71 jaar (72 op anderhalve maand na) bent en je nog steeds volop van vrijheid, van vrede mag genieten. Mijn ouders waren minder gelukkig. Zij maakten 2 wereldoorlogen mee met daartussen ook nog eens een behoorlijke malaise. Vooral de tweede Wereldoorlog hakte erin.
Bijna iedereen verloor wel een geliefde. Ook mijn ouders zagen 2 familieleden niet meer terug.
Ook als ‘naoorlogs kind’ word je tot vandaag de dag met de vreselijke gevolgen ervan geconfronteerd. En dat is goed. Niet de beelden, maar het besef dat het absoluut uit den boze is.
De reële beleving van de oorlog is het gemeengoed van mensen die een stukje ouder zijn, bijvoorbeeld mijn broer van 81+, mijn zus van 85+. Het was hun oorlog, maar om het gevoel van vrede diep te kunnen ervaren, moet je weten waarom de oorlog zo afgrijselijk slecht was en helaas nog altijd is. Dus ook waarom het voor na de oorlog geboren mensen ook onze oorlog is.
Herhaling is de kracht van de boodschap en daarom moeten de verhalen blijven voortbestaan, ter lering, maar zeker niet ter vermaak.
In 2005 had ik de eer mee te mogen werken aan een speciale oorlogsuitgave van het blad ‘Ons Charlois’. Zestig jaar na de vrede. Dirk Moerkerken kreeg als een van de verzetsmannen het 1e exemplaar uitgereikt. Ivo van Opstelten schreef een Voorwoord.
Dankzij het digitale tijdperk heb ik het nog op de computer en af en toe blader ik nog eens terug.
Het verzoek was geweest verhalen van oorlogservaringen van of over specifieke Charloissers in te zenden om deze te bundelen in het blad.
Deze bijzondere uitgave is dan ook op de Charloisse scholen verspreid.
Op de vraag of dat indruk heeft gemaakt, kan ik helaas geen antwoord geven. Het leven na Wereldoorlog II is nu eenmaal een stuk sneller geworden en het aantal indrukken, veranderingen, mogelijkheden is zo gigantisch groot dat ik me voor kan stellen dat niet alles is doorgedrongen is of blijven hangen.
Daarom moet je blij zijn dat je ouder mag worden en je de tijd krijgt dingen te laten indalen.
Een aantal van de auteurs, ook Dirk Moerkerken, is niet meer onder ons, maar wat bleef zijn hun indrukken op papier.
Natuurlijk weten we maar al te goed dat spectaculaire oorlogsfilms niet altijd het juiste effect hebben zoals je van dergelijke verschrikkingen mag verwachten. De sensatie, de gerichte vernietiging geeft bepaalde mensen een kick. Zelfs in computerspellen wordt dit bijna perfectionistisch verbeeld en te gelde gemaakt. Heb nooit begrepen wat mensen zo mooi vinden aan uiteenspattende lichamen. Het is toch ondragelijk te weten dat volslagen onschuldige mensen nog steeds dagelijks ergens op deze wereld op de meest afschrikkende manieren afgeslacht worden, dat is toch geen spel.
Het was in 2005 heel bijzonder, juist als niet getuige van de oorlog, al de verhalen te lezen met verschillende ervaringen. De Razzia, de bommen op vliegveld Waalhaven. Honderden kilometers lopen of fietsen op een gebrekkig rijwiel voor een hapje eten. Het leveren van verzet door bijvoorbeeld ‘De Geuzen’ met het uiteindelijke gevolg:.
Bijna iedereen verloor wel een geliefde. Ook mijn ouders zagen 2 familieleden niet meer terug.
Ook als ‘naoorlogs kind’ word je tot vandaag de dag met de vreselijke gevolgen ervan geconfronteerd. En dat is goed. Niet de beelden, maar het besef dat het absoluut uit den boze is.
De reële beleving van de oorlog is het gemeengoed van mensen die een stukje ouder zijn, bijvoorbeeld mijn broer van 81+, mijn zus van 85+. Het was hun oorlog, maar om het gevoel van vrede diep te kunnen ervaren, moet je weten waarom de oorlog zo afgrijselijk slecht was en helaas nog altijd is. Dus ook waarom het voor na de oorlog geboren mensen ook onze oorlog is.
Herhaling is de kracht van de boodschap en daarom moeten de verhalen blijven voortbestaan, ter lering, maar zeker niet ter vermaak.
In 2005 had ik de eer mee te mogen werken aan een speciale oorlogsuitgave van het blad ‘Ons Charlois’. Zestig jaar na de vrede. Dirk Moerkerken kreeg als een van de verzetsmannen het 1e exemplaar uitgereikt. Ivo van Opstelten schreef een Voorwoord.
Dankzij het digitale tijdperk heb ik het nog op de computer en af en toe blader ik nog eens terug.
Het verzoek was geweest verhalen van oorlogservaringen van of over specifieke Charloissers in te zenden om deze te bundelen in het blad.
Deze bijzondere uitgave is dan ook op de Charloisse scholen verspreid.
Op de vraag of dat indruk heeft gemaakt, kan ik helaas geen antwoord geven. Het leven na Wereldoorlog II is nu eenmaal een stuk sneller geworden en het aantal indrukken, veranderingen, mogelijkheden is zo gigantisch groot dat ik me voor kan stellen dat niet alles is doorgedrongen is of blijven hangen.
Daarom moet je blij zijn dat je ouder mag worden en je de tijd krijgt dingen te laten indalen.
Een aantal van de auteurs, ook Dirk Moerkerken, is niet meer onder ons, maar wat bleef zijn hun indrukken op papier.
Natuurlijk weten we maar al te goed dat spectaculaire oorlogsfilms niet altijd het juiste effect hebben zoals je van dergelijke verschrikkingen mag verwachten. De sensatie, de gerichte vernietiging geeft bepaalde mensen een kick. Zelfs in computerspellen wordt dit bijna perfectionistisch verbeeld en te gelde gemaakt. Heb nooit begrepen wat mensen zo mooi vinden aan uiteenspattende lichamen. Het is toch ondragelijk te weten dat volslagen onschuldige mensen nog steeds dagelijks ergens op deze wereld op de meest afschrikkende manieren afgeslacht worden, dat is toch geen spel.
Het was in 2005 heel bijzonder, juist als niet getuige van de oorlog, al de verhalen te lezen met verschillende ervaringen. De Razzia, de bommen op vliegveld Waalhaven. Honderden kilometers lopen of fietsen op een gebrekkig rijwiel voor een hapje eten. Het leveren van verzet door bijvoorbeeld ‘De Geuzen’ met het uiteindelijke gevolg:.
gevangenneming gevolgd door executie. Wie kent niet het ontroerende gedicht daarover ‘De achttien doden’ van de hand van Jan Campert, vader van de auteur Remco Campert. Er is dat dramatische verhaal over de heldhaftig dominee Hantje de Jong, predikant van de Bethelkerk aan de Boergoensevliet. Hij hielp onderduikers en moest dat uiteindelijk met zijn leven bekopen. Wie zich wil verdiepen in zijn moed en vastberadenheid moet, indien in het bezit van een computer of wellicht door te kijken bij iemand die een pc heeft, de website http://www.hantjedejong.nl/ echt eens lezen. Indrukwekkend!
Ook was er het drama van het Kromme Hang waar een bom insloeg, net zoals trouwens achterin de Verboomstraat.
Het verhaal van Giel van Damme en Arie Bijl, die net voor de vrede alsnog het leven lieten. Op de Charloisse Begraafplaats aan de Charloisse Lagedijk, is een gedenksteen met hun namen te zien.
Ook was er het drama van het Kromme Hang waar een bom insloeg, net zoals trouwens achterin de Verboomstraat.
Het verhaal van Giel van Damme en Arie Bijl, die net voor de vrede alsnog het leven lieten. Op de Charloisse Begraafplaats aan de Charloisse Lagedijk, is een gedenksteen met hun namen te zien.
Ook was er het drama van het Kromme Hang waar een bom insloeg, net zoals trouwens achterin de Verboomstraat.
Het verhaal van Giel van Damme en Arie Bijl, die net voor de vrede alsnog het leven lieten. Op de Charloisse Begraafplaats aan de Charloisse Lagedijk, is een gedenksteen met hun namen te zien. Een kleine plek waar je even stil moet staan wanneer je erlangs komt. Ze waren zo dichtbij het einde van de oorlog en mochten het zelf niet beleven. Een wrang scenario, wat nog meer bitterheid oproept tegen alle vormen van agressie. Een andere gebeurtenis staat bij veel oudere Charloissers in het geheugen gegrift. De executie op 12 maart 1945 bij de Pleinweg. Een wraakactie van de bezetter. Twintig kostbare levens werden beëindigd. Ook kinderen waren daarvan getuige. Het vallende paard monument herinnert aan hen. En zo zijn er nog vele verhalen die wel prijsgegeven zijn of voor altijd meegenomen in het graf. Want eenieder die de oorlog meemaakte, heeft een verhaal gehad.
Het is toch bijzonder dat juist op Charloisse grond de eerste schermutselingen plaatsvonden bij vliegveld Waalhaven. Men voelde wel aan dat het niet pluis was, maar toch was de verrassing daar. Veel van de verhalen waren door de mensen die het beleefd hadden zelf opgetekend. Anderen vonden aantekeningen van bijvoorbeeld hun vader.
Zelf had ik nog een andere ervaring, maar weet niet goed meer hoe of door welke tip het aan de orde is gekomen. Wat ik nog wel herinner is dat er werd verteld dat in de Gouwstraat een moeder en dochter de hele oorlog onderduikers hadden geherbergd.
Het verhaal van Giel van Damme en Arie Bijl, die net voor de vrede alsnog het leven lieten. Op de Charloisse Begraafplaats aan de Charloisse Lagedijk, is een gedenksteen met hun namen te zien. Een kleine plek waar je even stil moet staan wanneer je erlangs komt. Ze waren zo dichtbij het einde van de oorlog en mochten het zelf niet beleven. Een wrang scenario, wat nog meer bitterheid oproept tegen alle vormen van agressie. Een andere gebeurtenis staat bij veel oudere Charloissers in het geheugen gegrift. De executie op 12 maart 1945 bij de Pleinweg. Een wraakactie van de bezetter. Twintig kostbare levens werden beëindigd. Ook kinderen waren daarvan getuige. Het vallende paard monument herinnert aan hen. En zo zijn er nog vele verhalen die wel prijsgegeven zijn of voor altijd meegenomen in het graf. Want eenieder die de oorlog meemaakte, heeft een verhaal gehad.
Het is toch bijzonder dat juist op Charloisse grond de eerste schermutselingen plaatsvonden bij vliegveld Waalhaven. Men voelde wel aan dat het niet pluis was, maar toch was de verrassing daar. Veel van de verhalen waren door de mensen die het beleefd hadden zelf opgetekend. Anderen vonden aantekeningen van bijvoorbeeld hun vader.
Zelf had ik nog een andere ervaring, maar weet niet goed meer hoe of door welke tip het aan de orde is gekomen. Wat ik nog wel herinner is dat er werd verteld dat in de Gouwstraat een moeder en dochter de hele oorlog onderduikers hadden geherbergd.
Toevallig had ik ook vernomen dat het Joodse mensen waren met een naam die alom in Nederland bekend is. Het betrof namelijk de ouders van professor Arnold Heertje.
Zelf zat Arnold ondergedoken bij enige gereformeerd gezinnen in de Haarlemmermeer. Mijn bron had me verteld dat de dochter van het gezin uit de Gouwstraat nooit een woord had willen reppen over de oorlogstijd, in het bijzonder over het onderkomen bieden gedurende de oorlog aan de ouders van Heertje. Het was echter Arnold Heertje die haar met klem verzocht dat wel te doen, juist om de jeugd te onderwijzen over wat oorlog eigenlijk betekende en misschien nog meer hoe je je daarin ook kunt opstellen.
Daar zwichtte de dochter voor en ze stond toe dat we als stichting Historisch Charlois contact met haar mochten opnemen voor een interview. Dit heb ik al eens verteld in april 2017 en ga dit niet weer doen. Graag zou ik willen suggereren dat wellicht de Stichting Historisch Charlois de volledige inhoud van het Oorlogsblad uit 2005 op hun website zet. Mochten ze dat niet meer hebben dan stel ik het graag ter beschikking omdat het mijns inziens een duidelijk inzicht geeft van die uiterst moeizame tijd. Van angst tot en met heldhaftigheid. Het is een goed document dat actueel blijft.
Al eerder heb ik ooit in een artikel al eens verzucht dat het zo spijtig is dat ik, en met mij velen, mijn vader niet leeggezogen heb om zijn ervaringen prijs te geven. Zijn wegvoeren naar Duitsland, wat hij daar moest doen, hoe hij daar behandeld werd, welke contacten hij daar had of er misschien daar ook nog aardige Duitsers waren, zelfs de plaats waar hij aan het werk gesteld was. Het is voor eeuwig het graf mee ingenomen.
Zelf zat Arnold ondergedoken bij enige gereformeerd gezinnen in de Haarlemmermeer. Mijn bron had me verteld dat de dochter van het gezin uit de Gouwstraat nooit een woord had willen reppen over de oorlogstijd, in het bijzonder over het onderkomen bieden gedurende de oorlog aan de ouders van Heertje. Het was echter Arnold Heertje die haar met klem verzocht dat wel te doen, juist om de jeugd te onderwijzen over wat oorlog eigenlijk betekende en misschien nog meer hoe je je daarin ook kunt opstellen.
Daar zwichtte de dochter voor en ze stond toe dat we als stichting Historisch Charlois contact met haar mochten opnemen voor een interview. Dit heb ik al eens verteld in april 2017 en ga dit niet weer doen. Graag zou ik willen suggereren dat wellicht de Stichting Historisch Charlois de volledige inhoud van het Oorlogsblad uit 2005 op hun website zet. Mochten ze dat niet meer hebben dan stel ik het graag ter beschikking omdat het mijns inziens een duidelijk inzicht geeft van die uiterst moeizame tijd. Van angst tot en met heldhaftigheid. Het is een goed document dat actueel blijft.
Al eerder heb ik ooit in een artikel al eens verzucht dat het zo spijtig is dat ik, en met mij velen, mijn vader niet leeggezogen heb om zijn ervaringen prijs te geven. Zijn wegvoeren naar Duitsland, wat hij daar moest doen, hoe hij daar behandeld werd, welke contacten hij daar had of er misschien daar ook nog aardige Duitsers waren, zelfs de plaats waar hij aan het werk gesteld was. Het is voor eeuwig het graf mee ingenomen.
Het voelt als een aantal ongeschreven bladzijden in een heel verhaal. Bepaald essentiële gebeurtenissen ontbreken.
Het enige dat ik weet is dat hij zich in Duitsland ziek had gemeld en als gevolg daarvan naar huis mocht. Zoals ik begreep vanaf de grens naar huis is komen lopen gedreven door het verlangen zijn gezin weer terug te zien. Dat hij afscheid van zijn broer uit dezelfde straat in Charlois had genomen en pasfoto’s met hem had uitgewisseld voor het geval er een van beide niet thuis meer zou komen. Hoe hij die lange weg is gekomen, weet ik niet, wel dat ze uiteindelijk allebei met hun gezin herenigd zijn.
Geen details, een paar zinnen. Dat verwijt ik mezelf omdat ik kennelijk meer belangstelling had voor het voetballen aan de Schulpweg, de snelle ontwikkelingen in de muziek en de aandacht opslokkende opkomende TV. Het gekke is dat je bij het ouder worden op bepaald gebied steeds meer wilt weten en andere zaken juist onbelangrijker worden. Natuurlijk heeft mijn 14 jaar oudere zuster en 10 jaar oudere broer me iets van hun beleving verteld. Mijn zus weet wel details, maar mijn broer minder. Begrijpelijk, want de oorlogstijd was wel zijn kindertijd en die zitten in de regel niet dagenlang het leven te overwegen omdat ze willen doen wat alle kinderen op de wereld willen, spelen.
Heel vaag herinner ik me nog een schuilkelder op het grasveld van het eerste plein op de hoek van de Voornsevliet/straat en de Schilperoortstraat. De kinderen van de buurt hebben er nog bij geposeerd op een slechte foto. In de stad waren er nog puinhopen te zien bij de Laurenskerk en zwartwit films die op school gedraaid werden, toonden het angstaanjagende Duitse leger, waarvan ook een afdeling ooit in de Marnixschool gedetacheerd zat. Die konden wel mooi zingen had mijn vader eens gezegd, als ze langs marcheerden. Tja, zeer gedisciplineerd. Drillen duldt geen eigen ‘willen’. Alle neuzen dezelfde kant op, als het maar niet de goede kant is.
Donderdag 10 mei is het alweer 78 jaar geleden dat de oorlog begon en 73 jaar geleden dat hij eindigde. Erna hebben er nog talloze oorlogen en wandaden plaatsgevonden en eigenlijk is de spanning nooit uit de lucht.
Soms beginnen ze om niets, maar ze eindigen altijd met veel. Veel leed, veel doden, veel gewonden, veel verwoestingen, te veel om over na te denken. Carpe diem, zolang die grijpbaar is.
Harry Wols
Het enige dat ik weet is dat hij zich in Duitsland ziek had gemeld en als gevolg daarvan naar huis mocht. Zoals ik begreep vanaf de grens naar huis is komen lopen gedreven door het verlangen zijn gezin weer terug te zien. Dat hij afscheid van zijn broer uit dezelfde straat in Charlois had genomen en pasfoto’s met hem had uitgewisseld voor het geval er een van beide niet thuis meer zou komen. Hoe hij die lange weg is gekomen, weet ik niet, wel dat ze uiteindelijk allebei met hun gezin herenigd zijn.
Geen details, een paar zinnen. Dat verwijt ik mezelf omdat ik kennelijk meer belangstelling had voor het voetballen aan de Schulpweg, de snelle ontwikkelingen in de muziek en de aandacht opslokkende opkomende TV. Het gekke is dat je bij het ouder worden op bepaald gebied steeds meer wilt weten en andere zaken juist onbelangrijker worden. Natuurlijk heeft mijn 14 jaar oudere zuster en 10 jaar oudere broer me iets van hun beleving verteld. Mijn zus weet wel details, maar mijn broer minder. Begrijpelijk, want de oorlogstijd was wel zijn kindertijd en die zitten in de regel niet dagenlang het leven te overwegen omdat ze willen doen wat alle kinderen op de wereld willen, spelen.
Heel vaag herinner ik me nog een schuilkelder op het grasveld van het eerste plein op de hoek van de Voornsevliet/straat en de Schilperoortstraat. De kinderen van de buurt hebben er nog bij geposeerd op een slechte foto. In de stad waren er nog puinhopen te zien bij de Laurenskerk en zwartwit films die op school gedraaid werden, toonden het angstaanjagende Duitse leger, waarvan ook een afdeling ooit in de Marnixschool gedetacheerd zat. Die konden wel mooi zingen had mijn vader eens gezegd, als ze langs marcheerden. Tja, zeer gedisciplineerd. Drillen duldt geen eigen ‘willen’. Alle neuzen dezelfde kant op, als het maar niet de goede kant is.
Donderdag 10 mei is het alweer 78 jaar geleden dat de oorlog begon en 73 jaar geleden dat hij eindigde. Erna hebben er nog talloze oorlogen en wandaden plaatsgevonden en eigenlijk is de spanning nooit uit de lucht.
Soms beginnen ze om niets, maar ze eindigen altijd met veel. Veel leed, veel doden, veel gewonden, veel verwoestingen, te veel om over na te denken. Carpe diem, zolang die grijpbaar is.
Harry Wols
RSS-feed